نقش آفرینی ژئوپلیتیکی حکومت های قاجاریه و پهلوی

نویسندگان:

دکتر مجتبی کریمی کلیمانی

سید محمودرضا شمس دولت آبادی عضو هیات علمی دانشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی

 

در این پژوهش به نقش آفرینی حکومت های قاجاریه و پهلوی و تصمیمات بازیگران و قدرت ها نسبت به فضای حیاتی جغرافیای کشور(مادر) ایران که جزء علائق ژئوپلیتیکی و کد ژئوپلیتیکی آنها بشمار می آید، با روش تحلیل توصیفی و کتابخانه ای پرداخته شده است. کشور ایران در یکی از مهمترین موقعیتهای ژئوپلیتیکی و استراتژیکی جهان قرار گرفته است و از دیرباز برای‌ قدرت‌های‌ سلطه‌جو و قدرتهای‌ اقتصادی‌ اهمیتی‌ بسیار داشته است‌. این موقعیت ژئوپلیتیکی باعث گردیده کشورهای استعمارگر و متجاوز در طی دوران قاجاریه و پهلوی از ایران غافل نباشند. نتایج بدست آمده از این تحقیق نشان میدهد کشورهای اروپایی، روسیه و آمریکا خیلی زودتر از حکومتهای قاجاریه و پهلوی، ارزش ژئوپلیتیکی ایران را شناخته اند و در طی آن زمان، با روشهای مختلف مانند میانجیگری و تهدید نظامی و عهدنامه های متعدد توانستهاند به خواستههای خویش دست بیابند. پادشاهان قاجاریه به دلیل نوع حکومت سنتی – قبیلهای که داشتند، از اهمیت ژئوپلیتیکی ایران غافل بودند و تصمیمات مهم ژئوپلیتیکی ایران در آن دوران توسط انگستان و روسیه صورت میپذیرفت، در ادامه نیز با روی کار آمدن پهلوی، ادامه راه قاجاریه صورت پذیرفت و حکومت پهلوی در عمل نقش اجرایی کشورهای استعمارگر و متجاوز را داشت. در این دوران ژئوپلیتیک ایران در حد یک منفعل در مقابل فاعل عمل کرده است. در این دوران قراردادهای ژئوپلیتیکی مختلفی به دلیل موقعیت ژئوپلیتیک ایران منعقد گردید، که عموما به دلیل محافظت استعمارگران از مستعمره خود یا توسعه اراضی بوده آنها بود. در پایان تحقیق اشاره شده که پیروزی و رشد انقلاب اسلامی نقش آفرینی حکومت جدید در ژئوپلیتیک ایران ضمن بازدارندگی باعث گردیده ژئوپلیتیک ایران سرشتی متفاوت با دوران قاجاریه و پهلوی داشته باشد و بتواند مستقل از دیگر قدرتها و در ابعاد جهانی گسترش یابد.

About The Author